DOEN ondersteunt kunstenaars en kunstcollectieven die middenin de samenleving staan en de wereld om hen heen kritisch bevragen. Deze ‘social practitioners’ ontwikkelen samen met mensen uit alle lagen van de samenleving nieuwe perspectieven en nodigen zo uit om de maatschappij op een andere manier vorm te geven. Samen met andere initiatieven vormen ze een grotere beweging die gezamenlijk en van onderop verandering teweeg brengt en daarmee transities versnelt.
Ook internationaal ondersteunt DOEN verschillende sociale kunstpraktijken. Tot nu toe was er echter weinig bekend over de werkwijzen van dit soort initiatieven binnen de Afrikaanse context. DOEN heeft daarom een onderzoek laten uitvoeren naar een vijftal collectieve organisatiepraktijken binnen de kunsten, waar bovendien waarden als gemeenschappelijkheid en inclusie voorop staan. Het doel was om meer inzicht te krijgen in de verschillende werkwijzen, welke rol kunst kan spelen bij het creëren van nieuwe manieren van samenleven en om opgedane inzichten breed toegankelijk te maken. Ook draagt het onderzoek bij aan het bieden van nieuwe perspectieven uit de Afrikaanse context op de wereldwijde beweging van commons, het gemeenschappelijke. Onder de vijf casestudies bevonden zich bovendien drie DOEN-partners: Afrika Arts Kollective, Festival sur le Niger en Kër Thiossane.
Inzichten
Om de rol van kunst in de samenleving onder onder de loep te nemen, hebben vijf verschillende initiatieven uit Zimbabwe, Oeganda, Senegal, Zuid-Afrika en Mali de afgelopen 18 maanden met elk een eigen onderzoeker samengewerkt aan het project ‘Common Life’. De drie belangrijkste inzichten:
- Kunstenaars organiseren zich op collectieve wijze. Door middel van participatieve en sociale kunstpraktijken werken ze nauw samen met gemeenschappen en ontwikkelen ze gezamenlijk nieuwe perspectieven op maatschappelijke problemen.
- Deze kunstenaars richten zich op het integreren van de artistieke praktijken met de samenleving, waardoor kunst een rol kan spelen bij het creëren van nieuwe perspectieven. Deze dragen vervolgens bij aan het tonen van verbanden tussen omgeving, mensen, geschiedenis, natuur en de stedelijke realiteit. Deze perspectieven zijn hard nodig om verandering van onderop in beweging te brengen.
- De verschillende kunstcollectieven uit het onderzoek verbinden internationale artistieke tradities met de Afrikaanse context en realiteiten. Hun kunstpraktijken zijn bovendien gestoeld op orale tradities en lokale filosofieën, geschiedenis, expertise, gemeenschappelijke kennis en gebruiken.
Kunst van de gemeenschap
Een mooi voorbeeld van een project waarbij deze inzichten samenkomen, is het glasrecyclingproject van Afrika Arts Kollective uit de slum in Oeganda. Wat begon als atelier waar kunstenaars samenkomen om werk te ontwikkelen van gerecycled glas, is uitgegroeid tot een door de gemeenschap zelfgeorganiseerde en creatieve ontmoetingsplek. Hier vinden vrouwen een veilige plek om zichzelf te kunnen zijn, wordt er samen gegeten en gewerkt en krijgen jonge kinderen alternatief kunstonderwijs. De betrokken kunstenaars en gemeenschap vormen samen het collectief Ekilawuli, die aangemoedigd door de verbeeldingskracht van kunst nieuwe perspectieven ontwikkelen op hoe een betere samenleving eruit zou kunnen zien.
Molemo Moiloa, coördinator van het Common Life onderzoek:
"Dit onderzoeksproject biedt waardevolle voorbeelden van de manieren waarop kunstenaars uit verschillende Afrikaanse landen samenwerken met gemeenschappen om nieuwe manieren te ontwikkelen om naar maatschappelijke problemen te kijken. Door collectief samen te werken, met lokale gemeenschappen, wordt een nieuw licht geworpen op het vinden van strategieën voor issues als zorg voor de natuurlijke omgeving, de verbinding tussen verschillende generaties en het ontwikkelen van duurzame economieën. Wij hopen dat dit onderzoek anderen in staat stelt om eveneens nieuwe visies te ontwikkelen op hoe vandaag de dag samen te leven en te werken”.
Over Common Life
Common Life is een initiatief van ungovernable, een onafhankelijk gemeenschapsinitiatief gevestigd in Zuid-Afrika. Elk van de vijf kunstenaarscollectieven werd tijdens het onderzoek gekoppeld aan een lokale onderzoeker die op participatieve wijze samen de kaders van het onderzoek hebben ontwikkeld. Naast de vijf casestudies bevat de publicatie speciaal in opdracht gemaakte illustraties van Charity Atukunda, en twee aanvullende teksten (van onder andere Le18 uit Marrakesh) om een meer historische context van de thema's te geven www.commonlife.art
